లలిత సహస్రనామం - ప్రతి పద అర్ధం

1- 10:

ఓం ఐం హ్రీం శ్రీం శ్రీమాత్రేనమః

1. ఓం శ్రీమాత శ్రీమహారాజ్ఞీ శ్రీమత్సింహాసనేశ్వరీ
చిదగ్ని కుండసంభూత దేవకార్య సముద్యత

శ్రీమాత : శ్రీదేవి అను ప్రసిద్ధనామముగల జగన్మాత , సమస్త సృష్టికి మూలమైనది.
శ్రీ మహారాజ్ఞీ : మహారాణి, సమస్త లోకములను పరిపాలించుచున్నది.
శ్రీమత్ -సింహసనేశ్వరి : సింహాసనమును అధిష్టించి దుష్ట శిక్షణ చేయునది.

పై మూడు నామముల వలన లలిత దేవి సృష్టి , స్థితి, లయ కారిణి అని తెలియుచున్నది. చిదగ్ని కుండసంభూత : జ్గ్యానము అను అగ్ని కుండమున పుట్టినది.
దేవకార్య సముద్యతా : దేవతల పని చేయుటకు పూనుకొన్నది. ( దేవతల పని అనగా ఆధ్యాత్మిక సాధన)

2 ఉద్యద్భాను సహస్రాభ చతుర్బాహు సమన్విత
రాగాస్వరుప పాశాడ్యా క్రోధా కారంకుశోజ్జ్వల

ఉద్యద్భాను సహస్రాభ : ఉదయించిన వేయి సూర్యుల వెలుగు కలిగినది.
చతుర్బాహు సమన్విత : నాలుగు బాహువులు కలిగినది.
రాగాస్వరుప పాశాడ్యా : అనురాగమే పాశముగా కలిగినది.
క్రోధాకారంకుశోజ్జ్వలా : క్రోదమును అంకుశంగా కలిగినది.

3. మనోరూపేక్షు కోదండా పంచ తన్మాత్ర సాయకా
నిజారుణ ప్రభాపూర మజ్జద్బ్రహ్మండమండల

మనోరూపేక్షు కోదండ : మనసే విల్లుగా కలది పంచతన్మాత్ర సాయక : ముఖ, చంద్ర , అష్టమి , రస, గంధములు అను పంచ తన్మాత్రములను బానములుగా కలది. చంద్ర ప్రభాపూర మజ్జద్బ్రహ్మాండ మండలా : తన ఎర్రన్ని కాంతి చే బ్రహ్మాండమంతయు నింపి వేసినది.

4. చంపకాశోక పున్నాగ సౌగంధిక లసత్కచ
కురువింద మణిశ్రేణి కనత్కోటీర మండిత

చంపకాశోక పున్నాగ : సంపెంగ, అశోక, పున్నాగమొదలగు పుష్పములు
సౌగంధిక : సువాసనగల
లసత్కచ : తలకట్టు
కురవింద మణి : కురవింద అను పేరు గల ఎర్రని మణులు
శ్రేణి : వరుస
కనత్ కోటీర మండితా : ప్రకాశం తో కూడిన కిరీటముధరించినది

5. అష్టమిచంద్ర విభ్రాజ దళికస్తల శోభిత
ముఖచంద్ర కలంకాభ మృగనాభి విశేషక

అష్టమీ చంద్ర : అష్టమి నాటి చంద్రుడు
విభ్రాజ : ప్రకాశించు
దళికస్థల : నుదిటి భాగం
శోబిత : ప్రకాశం కలిగినది
ముఖ చంద్ర : చంద్రుని ముఖమునందు
కళంకాభ : మచ్చ
మృగనాభి విశేషక : కస్తూరి తిలకం దిద్దిన అందమైనముఖము

6. వదనస్మర మాంగల్య గృహతోరణ చిల్లిక
వక్త్ర లక్ష్మి పరివాహ చలన్మీనాభ లోచన

వదనస్మర మాంగల్య : అందమైన కనుబొమ్మల తో కూడినముఖము
గృహ తోరణ : గృహమునకు అలంకరించిన మంగళతోరణము వలె
చిల్లికా : అందమైన ముఖము కలది
వక్త్ర లక్ష్మీ పరీవాహ : ముఖ సౌందర్యం అనే ప్రవాహమున
చలన్మీనాభలోచన : చేపల వంటి అందమైన కనులు కలది

7. నవచంపక పుష్పాభ నాసదండ విరాజిత
తారా కాంతి తిరస్కారి నాసాభరణ భాసుర

నవచంపక పుష్పాభ : క్రొత్త సంపెంగ మొగ్గలు
నాసదండ విరాజితా : అందమైన నాసిక కలది
తారా కాంతి : నక్షత్రాల వెలుగు
తిరస్కారి : మించిన
నాసాభరణ : ముక్కెర (నాసిక ఆభరణం)భాసుర :ఆభరణం కలిగినది

8.కదంబ మంజరీ క్లుప్త కర్ణపూరమనోహర
తాటంక యుగళీభూత తపనోడుప మండల
కదంబ మంజరీ క్లుప్త : కడిమిపూల గుత్తి చే అలకరించిన
కర్ణపూర మనోహర : అందమైన చెవులు కలది
తాటంక యుగళీభూత తపనోడుప మండల :సూర్యచంద్రులను చెవికమ్మలుగా కలిగినది

9. పద్మరాగ శిలాదర్శ పరిభావి కపోలభూ:
నవవిద్రుమ బింబశ్రి న్యక్కారి రదసన్నచ్చద

పద్మరాగశిలాదర్శ : పద్మరాగమణి (కెంపు) తో చేయబడినఅద్దములు
పరిభావి కపోలభూ : కెంపుల ప్రకాశం కంటే ఎక్కువప్రకాశం గల చెక్కిళ్ళు కలది
నవవిద్రుమ బింబశ్రీ న్యక్కారి రదనచ్చదా : క్రొత్త పగడమును మించిన అందమైన యెర్రని పెదవులు కలది.

10. శుద్ధ విద్యాంకురాకార ద్విజపంక్తి ద్వయోజ్జ్వల
కర్పూర వీటికామోద సమాకర్ష దిగంతర

శుద్ధవిద్యాంకురాకార : శ్రీవిద్య అనబడు షోడశీమంత్రములోని పదునారు బీజాక్షరాలు
ద్విజపంక్తి ద్వయోజ్వల : తెల్లని ప్రకాశవంతమైనపలువరుస కలది
కర్పూరవీటికామోద : కర్పూర తాంబూల సువాసనలు
సమాకర్షదిగంతరా : నలుదిక్కులను ఆకర్షించునది.

11 - 20:

11 నిజసల్లాప మాధుర్య వినిర్భర్త్సిత కచ్ఛపి
మందస్మిత ప్రభాపుర మజ్జత్కామేశ మానస

నిజసల్లాప మాధుర్య : తన పలుకుల మాధుర్యము చేత
వినిర్భర్త్సిత కచ్ఛపీ : సరస్వతీదేవి వీణా నాదమునుజయించునది
మందస్మిత : చిరునవ్వులు
ప్రభాపూర : కాంతి
మజ్జత్ : వశము చేసుకొను
కామేశ : కామేశ్వరుడు
మానసా : మనసును జయించునది.

12 అనాకలిత సాదృశ్య చుబుకశ్రి విరాజిత
కామేశ బద్ధమాంగాల్య సూత్ర శోభిత కంధర

అనాకలిత సాదృశ్య : పోల్చుటకు సాద్యముకాని
చుబుక శ్రీ విరాజితా : అందమైన గడ్డము (చుబుకము)కలది
కామేశ బద్ధ : కామేశ్వరుని చే
మాంగల్య సూత్ర : మంగళ సూత్రము
శోభిత : శోభిల్లుచున్న
కంధరా : కంట్టము కలది

13. కనకాంగద కేయూర కమనీయ భుజాన్విత
రత్నగ్రైవేయ చింతాక లోలముక్త ఫలాన్విత

కనకాంగద కేయూర : బంగారు బుజ కీర్తులతోను(వంకీలతో) కమనీయ : చూడచక్కని
భుజాన్వితా : భుజములు కలది
రత్న గ్రైవేయ : రత్నములు పొదిగిన
చింతాక : చింతాకు పతకము
లోల ముక్తా ఫలాన్వితా : ముత్యాల జాలర్లు

14. కామేశ్వర ప్రేమరత్న మణిప్రతిపణస్తని
నాభ్యాలవాల రోమాళి లతాఫల కుచద్వయి

కామేశ్వర ప్రేమ : కామేశ్వరుని ప్రేమ కు
రత్న మణి ప్రతిపనస్తనీ : రత్నములు, మణులతో
అలకరించబడిన చనుదోయి కలది
నాభ్యాలవాల : నాభి నుండి మొదలైన
రోమాళిలతా : నూగారు అనే లత (తీగ )
ఫలకుచద్వయి : ఫలములు వంటి చనుదోయి కలిగినది

15. లక్ష్యరోమ లతాధారత సమున్నేయ మధ్యమ
స్తనభార దలన్మధ్య పట్టబంధవళిత్రయా

లక్ష్యరోమలతాధారతా : నూగారు (రోమాళి) ఉనికి వలన
సమున్నేయ మధ్యమా : పలుచని (సన్నని) నడుము కలది
స్తనభారదళన్మధ్య : స్తన భారము వలన
పట్టబంధవళిత్రయ : మూడు వరుసలు గల పట్ట ( నడుము పై భారము పడకుండా పట్టీ ధరించడం)

16. అరుణారుణ కౌసుంభ వస్త్ర భాస్వత్ కతీతటీ
రత్నకింకిణి కారమ్య రశనా దామ భూషిత

అరుణారుణ కౌసుంభ : ఎర్రని కౌసుంభ పూలు
వస్త్ర : వస్త్రముభాస్వత్ : ప్రకాసించుచున్న
కతీతటీ : కటి భాగం (తుంటి భాగం) కలిగినది.
రత్నకింకిణి కారమ్య : రత్నములతో, చిన్నచిన్న మువ్వలు కల
రసనాదామ భూషితా : వడ్డాణం తో అలకరించిన నడుము

17. కామేశజ్గ్యాత సౌభాగ్య మార్దవోరుద్వయాన్విత
మాణిక్య మకుటాకార జానుద్వయ విరాజిత

కామేశజ్గాత సౌభాగ్య : కామేశ్వరునికి మాత్రమే తెల్సిన
మార్దవోరు ద్వయాన్విత : మృదువైన ఊరువులు కలది
మాణిక్య : మణులు
మకుటాకార : కిరీటములను పోలిన
జానుద్వయ విరాజితా : మోకాళ్ళతో విరాజిల్లుతున్నది

18. ఇంద్రగోప పరిక్షిప్త స్మరతునాభ జంఘిక
గూఢగుల్ఫా కూర్మపృష్ట జయిష్ణు ప్రపదాన్విత

ఇంద్రగోప పరిక్షిప్త : ఇంద్రగోప (ఎర్రన్ని మణులు) పొదిగిన
స్మరతూనాభ జంఘికా : అమ్ముల పొదల వంటి పిక్కలు కలది
గూఢ గుల్ఫా : కనుపించని చీలమండలు కలది
కూర్మపృష్ట జయిష్ణు : తాబేలు వీపు ను గెలువజాలిన
ప్రపదాన్వితా : మీగాళ్ళు (పాదముల పై భాగము) కలది

19. నఖదీదితి సంచ్చన్న నమజ్జన తమోగుణా
పదద్వయ ప్రభాజాల పరాకృత సరోరుహ

నఖదీధితి సంఛన్న : కాలి గోళ్ళ యొక్క కాంతి చే తొలగించబడిన
సమజ్జన తమోగునా: భక్తుల అజ్గ్యానాంధకారం
పరాకృత : ఓడిపోయిన
సరోరుహా : పద్మములు
పదద్వయ ప్రభాజాల : పాదముల యొక్క కాంతి

20. శింజాన మనిమంజీర మండితశ్రి పదాంబుజ
మరాళి మందగమనా మహాలావణ్య శేవధి:

శింజానమణి మంజీర : మ్రోగుచున్న అందెలు
మండిత శ్రీ పదాంబుజా : అందమైన పాదములు
మరాళి మందగమన : హంస నడక వంటి మందగమనము కల్గినది
మహా లావణ్య శేవధి: : అందమునకు పరమావధి